ความเสี่ยงและแมรี่ ดักลาส โดยนัฐวุฒิ สิงห์กุล

 ความเสี่ยง เป็นสิ่งที่เชื่อมโยงกับมิติของโครงสร้างทางสังคมและวัฒนธรรมที่สร้างการรับรู้และตระหนักเกี่ยวกับสิ่งที่เรียกว่าความเสี่ยง

โดยที่ความรู้สึกหรือไม่รู้สึกต่อความเสี่ยง อาจสัมพันธ์กับเงื่อนไขบางอย่าง เช่นการรู้และการไม่รู้ต่อสถานการณ์ความเสี่ยง เช่น ไม่รู้ว่าความเจ็บป่วยบางอย่างมันติดต่อกันได้ หรือสภาวะบางอย่างที่เกิดขึ้นอย่างฉับพลันทำให้ประเมินภาวะความเสี่ยงผิดพลาด เช่นขับรถเร็ว ในขณะฝนตกถนนลื่น รถขาดการเช็คสภาพแต่ต้องขับในระยะทางไกลเกิดยางแตกและเกิดอุบัติเหตุ หรือการรับรู้ต่อความเสี่ยง แต่เนื่องจากความเสี่ยงมีความซับซ้อน มีลำดับชั้นและระดับของความเสี่ยงมากน้อยแตกต่างกัน จึงเลือกที่จะกระทำสิ่งที่มีความเสี่ยงน้อยกว่า เช่น คิดว่าโอกาสในติดโรคน้อยถ้าหากป้องกัน การวิ่งรถรับจ้างในช่วงโควิดมีความเสี่ยงน้อยกว่าที่จะไม่ทำงานและอดตายทั้งครอบครัว เป็นต้น

โครงสร้าง ความยากจน ความไม่เท่าเทียม ชนชั้นทางสังคมก็สร้างการตระหนักรู้ต่อความเสี่ยงที่แตกต่างกัน เช่นคนรวยที่มีประกันชีวิตหรือประกันสุขภาพจำนวนมากอาจรู้สึกต่อความเสี่ยงน้อยกว่าคนจนที่มีเพียงบัตร30บาท ที่รู้ว่าหากเจ็บป่วยย่อมมีความเสี่ยงต่อตัวเองและครอบครัวมากกว่า..

ความเสี่ยงอาจถูกสร้างหรือถูกกระตุ้นการรับรู้ต่อความเสี่ยงจากผู้มีอำนาจ รัฐหรือสถาบันทางสังคม โดยเฉพาะสถาบันทางการแพทย์และสุขภาพ เช่น การที่น้ำหนักตัวที่เพิ่มมากขึ้นสัมพันธ์กับภาวะไขมันอุดตันในเส้นเลือด เบาหวาน ความดัน ที่เชื่อมโยงกับความเจ็บป่วย เป็นต้น หรือสร้างการรับรู้เกี่ยวกับภาวะความเป็นกลุ่มเสี่ยงให้กับผู้คนทางสังคม กลุ่มเสี่ยงจึงมักเป็นกลุ่มเปราะบาง เป็นกลุ่มที่มีความเสี่ยงทางสังคม บ่อยครั้งรัฐหรือผู้มีอำนาจก็เพิกเฉยต่อภาวะความเสี่ยงของพวกเขา

ในความคิดของแมรี่ ดักลาส นักมานุษยวิทยา มองว่าความเสี่ยงสัมพันธ์กับ การอยู่ผิดที่ผิดทาง(displacement) ความเป็นชายขอบ(marginal) ภาวะความกำกวม คลุมเครือ (ambiguous )ก็ล้วนสะท้อนภาวะความเสี่ยงทั้งสิ้น ก้อนเนื้อที่ขึ้นในอวัยวะสำคัญหรืออวัยวะปกติก็สะท้อนภาวะความเสี่ยงจากการอยู่ผิดที่ผิดทาง กลายเป็นความเสี่ยงและสิ่งแปลกปลอมในร่างกาย ที่อาจจะเป็นเครื่องบ่งชี้เนื้องอกหรือมะเร็ง หรือในคนที่สรีระเป็นชายแต่มีจิตใจเป็นหญิง หรือเปลี่ยนแปลงเพศสรีระธรรมชาติเดิมของตัวเอง ก็ถูกมองว่าเป็นกลุ่มเสี่ยง ดังที่ครั้งหนึ่งเอดส์และเอชไอวี กลายเป็นสิ่งที่ถูกตีตรากับกลุ่มคนรักร่วมเพศว่าเป็นกลุ่มเสี่ยง ภายใต้ภาวะของความคลุมเครือทางเพศภาวะและเพศวิถี หรือกรณีผู้พิการ ผู้สูงอายุ ผู้เร่ร่อน แรงงานต่างด้าว ก็กลายเป็นกลุ่มเสี่ยงภายใต้ความเป็นชายของความรู้และอำนาจ การเข้าถึงทรัพยากรและสวัสดิการบางอย่างทางสังคม

ความสกปรก(Dirt) เชื้อโรค ประจำเดือน หนอง การตกขาว เลือดหรือ น้ำลาย เป็นสิ่งที่สร้างความรู้สึกขยะแขยงต่อของเหลวและสร้างการตระหนักต่อภาวะความเสี่ยงของผู้คนและตัวเอง มลทินที่ส่งผลกระทบกับพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ในทางร่างกาย วัตถุและสถานที่ ในบางสังคมผู้หญิงที่อยู่ในสภาะของประจำเดือนจะถูกแยกขาดจากชุมชนและไม่ให้เข้าร่วมพิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์ของชุมชน รวมถึงตัวผู้หญิงเองก็ปฎิเสธจะเข้าร่วมในพิธีกรรมดังกล่าวด้วย ดังนั้นปรากฏการณ์ดังกล่าวเราจะเห็นความสัมพันธ์ของความเสี่ยง(risk) การคุกคาม (threat) มลภาวะ(pollute)และอันตราย (Dangerous)

ผู้สนใจสามารถอ่านประเด็นความเสี่ยงของ Ulrich beck และ Mary Douglas

ดีใจที่ประเด็นที่เขียนในบล็อกและเวบเป็นแรงบันดาลใจสำหรับทำหัวข้อรายงาน ทีสิสของนักศึกษา ต้องผลิตต่อไป...

13Sujira Singkul, จินตนา แกล้วกล้า และคนอื่นๆ อีก 11 คน