ร่างกาย : ความเจ็บป่วยทางร่างกายและความเจ็บป่วยทางสังคม
บทความเรื่องบนความเจ็บป่วยและความรุนแรงเชิงโครงสร้าง มุมมองจากข้างล่าง( On Suffering and Structural Violence : A View from Below) เขียนโดยนายแพทย์และนักมานุษยวิทยา อย่าง Pual Farmer ซึ่งปรากฏในหนังสือชื่อ The anthropology of politics. A Reader in Ethnography,Theory and Critique (2002) ที่มี Joan Vincent เป็นบรรณาธิการ บทความชิ้นนี้เป็นงานของ Paul Farmer แพทย์และนัก มานุษวิทยาที่สนใจมองลงไปที่ความเจ็บป่วยที่ไม่ได้มีสาเหตุหรือเกิดจากตัวเชื้อโรค อย่างที่ความรู้ทางวิทยาศาสตร์การแพทย์ในเชิงกายภาพและชีววิทยา พยายามอธิบายเกี่ยวกับความเจ็บป่วยของร่างกายและอวัยวะต่างๆ ที่เรียกภาวะความผิดปกติ โดยมีเชื้อโรค ทั้งจากไวรัสและแบคทีเรีย เป็นตัวแปร สําคัญที่ทําให้เกิดภาวะการเจ็บป่วยของมนุษย์แต่เพียงอย่างเดียว....
แต่ Paul Farmer กลับมองว่า สาเหตุของโรคภัยเจ็บที่มนุษย์กําลังเผชิญอยู่ มีนัยทางเศรษฐกิจ การเมือง สังคมและวัฒนธรรมเข้ามาเกี่ยวข้องอยู่ด้วย และเป็นสาเหตุ สําคัญที่ทําให้คนตกอยู่ในสภาวะผิดปกติ มีเชื้อโรคและเกิดภาวะที่เรียกว่าความ “เจ็บป่วย” ซึ่งถือเป็นการอธิบายความเจ็บป่วยที่มีมิติทางสังคม การเมือง เศรษฐกิจและวัฒนธรรม ที่ไม่ใช่วิธีคิดแบบวิทยาศาสตร์เพียงอย่างเดียว ........
Pual Farmer กล่าวว่า คนทุกคนบนโลกรู้ว่าความทุกข์ทรมานมีอยู่จริงในชีวิตประจําวันของเรา ตัวอย่างเช่น เวลาเราปวดท้องหรือปวดหัว จนแทบทําอะไรไม่ได้ อาการเหล่านี้ปรากฏให้เห็นทางร่างกาย ไม่ว่าการยืนทรงตัวไม่อยู่น้ำตาไหลพราก นอนบิดตัวไปมา ด้วยความรู้สึกปวดที่อยู่ข้างใน นอกจากนี้ยังมีทุกข์ทางจิตใจที่ส่งผลต่อร่างกาย เช่นการพลัดพรากจากคนที่เรารัก จนกินไม่ได้นอนไม่หลับ เป็นต้น สิ่งเหล่านี้คือความ ทุกข์ทรมานที่มนุษย์ทุกคนล้วนต้องเผชิญ แต่สิ่งที่น่าสนใจก็คือแม้ว่าเราจะรู้ว่าความทุกข์ ทรมานมีอยู่และดํารงอยู่ในชีวิตของมนุษย์ แต่คําถามที่ยากจะตอบก็คือ เราจะนิยามมันอย่างไร ว่าความทุกข์ทรมานที่แท้จริงนั้นคืออะไรกันแน่ ในเมื่อแต่ละคนก็มีความเจ็บปวด ความทุกข์ทรมานที่แตกต่างกัน รวมทั้งมีสาเหตุเบื้องหลังของความทุกข์ทรมานที่แตกต่างกันด้วย ....
ดังนั้น ระดับของความจริงสําหรับคนแต่ละคนในเรื่องดังกล่าวก็ย่อมไม่เหมือนกัน มันจึงยากที่จะหาวิธีการที่แน่นอนมาอธิบายสิ่งที่เรียกว่าความเจ็บปวดทุกข์ทรมาน แต่ในอีกด้านหนึ่งเราก็สามารถทําความเข้าใจกับปรากฏการณ์ดังกล่าวได้ นักมานุษยวิทยาสนใจศึกษาประสบการณ์ของปัจเจกบุคคลและความเชื่อมโยงกับมิติต่างๆทางสังคม วัฒนธรรม เศรษฐกิจและการเมือง ที่สะท้อนให้เห็นพลังอํานาจหรืออิทธิพลของสังคมที่ประกอบสร้างประสบการณ์ความโศกเศร้า ทุกข์ทรมาน และการรับรู้ต่อโรคหรือความเจ็บป่วยของตัวปัจเจกบุคคล....
ดังตัวอย่างเช่น ความเจ็บป่วย ความยากจนกับประเด็นทางเชื้อชาติ การเหยียดสีผิว กลายเป็นสิ่งที่ถูกทําให้ปรากฏในประสบการณ์ของปัจเจกบุคคล ข้อความดังกล่าวในบทความชี้นนี้ของ Paul Farmar ถือเป็นข้อ ถกเถียง (Argument) ที่สําคัญ เพราะเขาไม่ได้มองเรื่องของโรคและความเจ็บป่วยในแนวคิดแบบการแพทย์ที่มองผ่านเรื่องของเชื้อโรค ร่างกายที่เป็นพาหะ การติดต่อของโรค แต่สิ่งที่เขาทําคือการเชื่อมโยงสิ่งเหล่านี้เข้ากับโครงสร้างในระดับมหภาค โดยการตั้งสมมติฐานว่า ทําไมผู้คนทุกข์ยากจึงเจ็บป่วยและทุกข์ทรมาน โดยเขาได้ใช้กรณีงานศึกษาวิจัยเรื่องเอดส์ เอชไอวีในประเทศเฮติ (Haiti) เป็นปรากฏการณของการอธิบายข้อถกเถียงของเขา ซึ่งสะท้อนให้เห็น ความสัมพันธ์ของพลังอํานาจและอิทธิพลทางการเมืองและเศรษฐกิจ ที่เป็นโครงสร้างของความเสี่ยงเกี่ยวกับโรคเอดส์และวัณโรค รวมทั้งโรคติดเชื้ออื่นๆ ดังนั้นโครงสร้างทางเศรษฐกิจ การเมือง เกี่ยวข้องกับรูปแบบของความทุกข์ทรมาน (Suffering) อย่างมากที่สุด ที่เกิดจากปัญหาความหิว ความทุกข์ทรมานและความรุนแรงจากการถูกข่มขืน ที่สัมพันธ์กับกระบวนการทำให้คนเหล่านี้กลายเป็นผู้ป่วยโรคเอดส์และเอชไอวีในประเทศเฮติ .....
สิ่งที่ Farmer กล่าวไว้น่าสนใจว่า ความรุนแรง ทางโครงสร้างมีความสัมพันธ์กับประสบการณ์ความทุกข์ทรมานของมนุษย์ เพราะประสบการณ์หรือเรื่องราว ในชีวิตของพวกเขา โดยเฉพาะความเจ็บปวดและทุกข์ทรมานสะท้อนให้เห็นโครงสร้างและความรุนแรงเชิงโครงสร้างที่กระทํากับร่างกายและจิตใจของพวกเขา การจะมองเห็นหรือเข้าใจความทุกข์ทรมานดังกล่าว ควรต้องย้อนไปสู่การตั้งคําถามเกี่ยวกับความหมายและความจริงในประวัติศาสตร์ของมานุษยชาติ ดังที่Farmer ชี้ให้เห็นผ่านเรื่องราวชีวิต กรณีตัวอย่างความตายของผู้ชายผู้หญิงชาวเฮติที่ชื่อ Acephie (ผู้หญิงเสียชีวิตเพราะการเป็นเอดส์ในสังคมชายเป็นใหญ่) และ Chou Chou (ผู้ชายที่เสียชีวิตจากประเด็นการเมือง) ที่ทำให้เห็นความรุนแรงเชิงโครงสร้างและทางวัฒนธรรม ความไม่เท่าเทียมทางสังคมที่มีต่อความเจ็บป่วยและความตาย.... ...
Paul Farmer พิจารณาถึงสิ่งที่เรียกว่าแกน (axis) ของการวิเคราะห์ที่หลากหลาย โดยไม่เลือกพิจารณาแค่แกนใดแกนหนึ่งเพียงแกนเดียว แต่มองแบบเชื่อมโยงให้เห็นแกนต่างๆที่ เชื่อมโยงกับความรุนแรงเชิงโครงสร้างนั้นๆ เช่น เรื่องเพศสภาพ เพศสภาวะ (Gender) เรื่องความเป็นชาติพันธ์(Ethnicity)หรือเชื้อชาติ(Race) ที่ได้สร้างการแบ่งแยกลักษณะทางสังคม ทางชีวิวิทยา ชนชั้น บทบาททางเพศที่นําไปสู่ความไม่เท่าเทียม การเลือกปฏิบัติและการครอบงําทางอํานาจที่เป็นสาเหตุของความทุกข์ทรมาน รวมถึงความเจ็บป่วยของผู้คนในสังคม......
***สังคมเราก็เป็นแบบนี้ คนจนถูกใช้อำนาจ คนรวยเป็นผู้ใช้อำนาจ คนจนมักจะติดคุกเร็วกว่าคนรวย หากมีกรณีการกระทำความผิด ความรุนแรงของการกระทำความผิดก็ต่างกัน คนจนเท่านั้นที่ผิดแต่คนรวยบางคนรอดคุกหรือถูกชี้ว่าไม่ผิด ....เช่นเดียวกับความทุกข์ทรมานและความเจ็บป่วยของคนจน คนไร้อำนาจ ที่ถูกกระทำจากความรุนแรงเชิงโครงสร้างและวัฒนธรรม และตอกย้ำโครงสร้างของความไม่เท่าเทียมแบบปกติ ที่ทำให้ผู้คนในสังคมมองเรื่องเหล่านี้อย่างเป็นปกติ ไร้ความรู้สึก ไร้คำถาม ไร้การต่อสู้ต่อรองต่อเรื่องของอำนาจและความไม่เท่าเทียมในสังคม...
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น