มุมมองของคนนอก
การสร้างความหมายของคำว่า ชุมชน หมู่บ้าน
ตอนเช้าพวกเราเริ่มโครงการอบรมชาติพันธุ์วรรณาเกี่ยวกับการถ่ายภาพ
โดยผู้เขียนได้รับผิดชอบให้ชวนคุยเรื่องชุมชน ความคิดเกี่ยวกับหมู่บ้าน
ซึ่งผู้เขียนก็ไม่แน่ใจว่าจะสอดคล้องกับประสบการณ์ของพวกเขาหรือไม่
ผู้เขียนเลยชวนลุงแดง ซึ่งเป็นผู้นำเผ่าหรือจิตวิญญาณของชุมชนกะเหรี่ยง
(ตำแหน่งนี้ไม่ใช่ตำแหน่งที่เป็นทางการแต่เป็นตำแหน่งที่คนในชุมชนแต่งตั้งหรือยอมรับร่วมกันแตกต่างกับตำแหน่งทางการที่ทางรัฐเป็นผู้ตั้งให้
ซึ่งผู้ใหญ่บ้านและอบต.มักจะเป็นคนไทยที่มาแต่งงานกับสาวชาวกะเหรี่ยงและสามารถอ่านและเขียนภาษาไทยได้ก็จะได้รับเลือกให้เป็นผู้นำชุมชน
ในกรณีของลุงแดงผู้เขียนมองว่าแกเป็นผู้นำทางจิตวิญญาณของกลุ่มกะเหรี่ยงพุทธ
ที่อาศัยอยู่บริเวณทิศตะวันออกของโรงเรียน
มากกว่ากะเหรี่ยงคริสต์ที่อาศัยอยู่ทางตะวันตกของโรงเรียนมากกว่า
สิ่งที่น่าสนใจคือความทรงจำของคุณลุงแดง เป็นคนละชุดกับเด็ก
เด็กไม่รู้ประวัติศาสตร์ความเป็นมาของตัวเอง และดูสนใจกับนิทานของลุงแดงมากกว่าจะสนใจเรื่องเรื่องราวของชุมชนในอดีต
ความยากลำบากในการดำรงชีวิตที่พ่อแม่พวกเขาต้องประสบ หรือพิธีกรรมสำคัญ
ไหว้พระที่นั่งพระพุทธเจ้า
การทำเกษตรแบบไร่เลื่อนลอยในอดีต
โดยเฉพาะเรื่องพิธีกรรมไหว้ที่นั่งพระพุทธเจ้า เด็กไม่รู้จักและไม่ได้ปฏิบัติกันแล้ว
ดูเหมือนว่ากลุ่มนักศึกษาจะเป็นคนที่สนใจและซักถามเรื่องราวของชุมชนกะเหรี่ยงแห่งนี้มากกว่าเด็กๆที่เป็นลูกหลานชาวกะเหรี่ยงของลุงแดง
แต่อาจเป็นเพราะความแตกต่างทางด้านความเชื่อ จึงทำให้เด็กกลุ่มหนึ่งที่เป็นคริสต์
ไม่เข้าใจพิธีกรรมดังกล่าวมากนัก รวมถึงเด็กกะเหรี่ยงพุทธที่ไม่รู้จักพิธีกรรมนี้แล้ว
แต่คนข้างนอก เช่น ตชด. หรือชาวบ้านคนอื่นๆก็จะมองว่า
พิธีดังกล่าวคือพิธีไหว้พระจันทร์ ซึ่งแตกต่างจากสิ่งที่ลุงแดงเรียกชื่อว่า
เป็นพิธีไหว้ที่นั่งพระพุทธเจ้า ซึ่งผู้เขียนมองว่า
พิธีดังกล่าวทำในช่วงวันพระที่เป็นช่วงของพระจันทร์เต็มดวง คือขึ้น 15
ค่ำ จึงทำให้ถูกมองจากคนนอกว่าเป็นพิธีไหว้พระจันทร์
ทั้งที่การไหว้ไม่ได้ทำกลางแจ้งแต่อย่างใด แต่พิธีกรรมดังกล่าวจะทำที่บ้านของชาวกะเหรี่ยงที่มีหิ้งบูชาที่นั่งพระพุทธเจ้าเท่านั้น
ซึ่งในชุมชนป่าหมากแห่งนี้มีเหลืออยู่เพียง 2 หลังเท่านั้น
 |
| บ้านของลุงแดงชาวไทยกระเหรี่ยง ด้านบน |
 |
| บ้านลุงแดงาวไทกะเหรี่ยงตรงด้านในบ้าน |
 |
| ภาพถ่ายลุงแดงและลุงเงิน เมื่อครั้งพระเทพเสด็จพระราชดำเนินมาโรงเรียนตชด.บ้านป่าหมาก |
 |
| ภาพเมื่อครั้งสมเด็จพระพี่นางฯเสร็จมา |
 |
| กิจกรรมสันทนาการเด็กๆ |
 |
| ภาพลุงแดงเล่าเรื่องอดีตของชุมชน |
 |
| พี่ๆนักศึกษาและตัวผู้เขียนชวนคุยเรื่องชุมชนของเรา |
 |
สิ่งที่เด็กๆสะท้อนสิ่งที่เขามองความเป็นชุมชนป่าหมาก
จากนั้นผู้เขียนก็ชวนคุยเรื่องชุมชน
หมู่บ้าน ซึ่งเป็นกรอบคิดของผู้เขียนเอง ที่มีต่อเรื่องชุมชนในทางมานุษยวิทยา แต่เมื่อพูดคุยกับเด็กๆกับพบว่าความเป็นชุมชนของเด็กที่นี่จะมองออกมาในลักษณะที่เหมือนกัน
เรื่องของโรงเรียน ป่าไม้ ภูเขา โบสถ์ วัด
ซึ่งเป็นสภาพแวดล้อมที่อยู่รอบตัวพวกเขา ซึ่งก็ไม่แปลกที่เด็กอายุระหว่าง 10-12
ปี (ป.4- ป.6)
จะมองอย่างนั้น ผู้เขียนจึงลองให้เด็กแบ่งกลุ่มกันออกมาแล้วให้แต่ละกลุ่มมีนักศึกษาคอยเป็นพี่เลี้ยงเพื่อชวนพูดคุยเกี่ยวกับเรื่องชุมชน
เพื่อให้เขามองชุมชนได้ลึกและกว้างมากขึ้นเท่าที่จะเป็นไปได้
สิ่งที่เด็กสะท้อนความเป็นชุมชนออกมาจึงมีลักษณะดังนี้
น้ำตก
ที่อยู่บริเวณวัดพุทธ ซึ่งเป็นน้ำตกสายเล็กๆ และเป็นแหล่งต้นน้ำ ในฤดูแล้งน้ำจะเริ่มแห้ง
น้ำบริเวณนี้เป็นแหล่งน้ำสำคัญสำหรับ
สถานที่สำคัญทางศาสนา
เช่น วัดของกะเหรี่ยงพุทธ โบสถ์ของกะเหรี่ยงคริสต์
ซึ่งเป็นสถานที่ประกอบกิจกรรมทางศาสนาและเป็นส่วนหนึ่งของการปฏิบัติในชีวิตประจำวัน
พื้นที่ทำการเกษตร
เช่น ไร่กาแฟ สวนผัก หรือนาข้าว ที่เป็นส่วนหนึ่งของอาชีพของชาวกะเหรี่ยง
ทั้งอาชีพดั้งเดิม เช่น การปลูกข้าว ปลูกฝักเพื่อบริโภคในครัวเรือน
หรือพืชชนิดใหม่ มาแรง ราคาดีอย่างกาแฟ ที่นิยมปลูกกันมากขึ้นในปัจจุบัน
งานหัตถกรรมพื้นบ้านของชาวกะเหรี่ยง
เช่น การทอผ้า ทำย่าม เสื้อ ที่ทำจากผ้าฝ้ายย้อมสี การจักสานทำตะกร้าใส่สับปะรด
ทำเปลนอน อู่สำหรับเด็ก ที่ใช้วัสดุจากธรรมชาติ เช่น ไม้ไผ่ ที่มีอยู่มากในป่า
ซึ่งเป็นอาชีพเสริมของกะเหรี่ยงในชุมชน
นอกจากนี้ก็จะมีสถานที่สำคัญในชุมชน
เช่น โรงเรียน อนามัย หรือธนาคารข้าว หรือสัตว์ต่างๆ เช่น หมูป่า กระต่าย
รวมถึงกล้วยไม้และดอกไม้ชนิดต่างๆ ที่สัมพันธ์กับชีวิตของเด็กที่นี่ ที่แวดล้อมไปด้วยสภาพแวดล้อมอันสมบูรณ์
|
 |
| ผู้เขียนสัมภาษณ์พระที่วัดในหมู |
 |
| สินค้าของหมู่บ้านย่าม และเข่ง |
ลุงแดงชื่อนามสกุลจริงว่าอะไรครับ
ตอบลบ