หมอลำภายใต้วิถีใหม่: มหรสพบนพื้นที่ออนไลน์ โดย นัฐวุฒิ สิงห์กุล

 หมอลำภายใต้วิถีใหม่: มหรสพบนพื้นที่ออนไลน์***

ภายใต้สถานการณ์โควิด หลายคนเครียด หลายคนตกอยู่ในภาวะที่ยากลำบาก แต่ในความยากลำบากนั้น ชีวิตของผู้คนก็ยังต้องดำเนินต่อไป การปรับตัวเพื่อความอยู่รอดในอาชีพคือสิ่งสำคัญที่สุด อย่างเช่นหมอลำ ศิลปะพื้นบ้านของภาคอีสาน ที่จัดขึ้นเพื่อความรื่นเริงในช่วงเทศกาลสำคัญ การม่วนหน้าฮ้าน เต้นรำ ฟ้อนรำ คงไม่สามารถทำได้ในช่วงสถานการณ์โควิด การปรับตัวจากพื้นที่ออฟไลน์ตามมาตรการเว้นระยะห่างทางสังคม ไปสู่พื้นที่ออนไลน์ ที่เรียกว่า “ลำเพลินออนไลน์” จึงเป็นกลยุทธ์ของการแก้ปัญหาและเอาตัวรอดที่สำคัญ ของวงสาวน้อยเพชรบ้านแพง ที่มีหนุ่มโจ ยมนิล เป็นผู้บริหารหรือหัวหน้าวง เพื่อดูแลชีวิตของสมาชิกในวงในช่วงที่ว่างงาน ไม่ว่าจะเป็นการจัดมินิคอนเสิร์ต การจัดรายการแมวล่าพาเพลิน การเล่นตลก และการจัดคอนเสิร์ตเต็มวงผ่านออนไลน์ ที่มีศิลปินภาคอีสานที่มีชื่อเสียง หรือเครือข่ายหมอลำผลัเปลี่ยนกันมาให้ความบันเทิวและเสียงหัวเราะของผู้ชมในวิกฤตแบบนี้

สิ่งที่น่าสนใจประการหนึ่งของหมอลำเพลินคณะสาวน้อยเพชรบ้านแพงคือ การรู้จักใช้โลกเขี่ยลให้เป็นประโยชน์ ด้วยการสร้างเพจ สาวน้อยเพชรบ้านแพงแฟนเพจที่มีคนติดตามเกือบ 1 ล้านคน การมีช่องยูทูปที่ชื่อว่า สาวน้อยเพชรบ้านแพง ลำเพลิน official ที่มีคนติดตามมากกว่า 1 ล้านคน การจัดการแสดงหมอลำออนไลน์ ที่ทำให้เกิดสิ่งที่เรียกว่า “มาลัยออนไลน์” “ขายตั๋วออนไลน์” การเกิดผู้สับสนุนหรือสปอนเซอร์สนับสนุนช่วงต่างๆของรายการ ที่มีป้ายโฆษณาหรือจอทีวียักษ์บนเวทีโฆษณาสินค้าต่างๆมากมายไปพร้อมการแสดงด้วย

ในขณะเดียวกันการสร้างฐานแฟนคลับจากกลุ่มใหญ่ ของคณะหมอลำ ขยายลงไปสู่กลุ่มทีมงานรายย่อยๆ ที่สร้างฐานผู้ชมที่ชื่นชอบและสนับสนุนผลงานของทีมงานแต่ละคน เปลี่ยนแปลงจากคำว่า”มิตรหมอแคนแฟนหมอลำ” “พ่อยกแม่ยกหมอลำ” เข้ามาสู่สิ่งที่เรียกว่า “แฟนคลับ” หรือ FC ที่เชื่อมโยงกับตัวผู้แสดงและผู้ชม ที่มีปฎิสัมพันธ์กัน ที่เคลื่อนจากเวทีออฟไลน์โลดแล่นเข้าสู่โลกออนไลน์

คำว่าหมอลำยูทูบเบอร์ คือสิ่งที่พูดได้อย่างเต็มปาก การเปิดช่องยูทูปให้กับศิลปินของคณะบำเพลินสาวน้อยเพชรบ้านแพง ไม่ว่าจะเป็น คอนวอย หางเครื่อง ตลก หมอลำ ที่สร้างจำนวนยอดของการกดไลน์ กดแชร์ การมีโฆษณาเข้า ภายใต้ นามสกุลของช่อง ที่ลงท้ายว่าลำเพลิน official เช่น ยายแหลมลำเพลินออฟฟิคเชี่ยล ยายจื้นลำเพลินออฟฟิคเชี่ยล เขมกมลชัย ลำเพลินออฟฟิคเชี่ยล หรือแอนอรดีลำเพลินออหฟิคเชี่ยล เป็นต้น ที่มีการปล่อยคลิปทุกสัปดาห์ มีไลฟ์สด ถ่ายทอดหมอลำออนไลน์ มีการทำเพลง ปล่อยเพลงใหม่ ของค่ายเพลง ลำเพลินอินดี้เรดคอร์ด เป็นต้น

การปรับตัวช่วงโควิด ผ่านการใช้พื้นที่Social network

มีการถ่ายทอดความรู้สู่เครือข่ายหมอลำ ทำให้หมอลำต่างๆมีช่องของตัวเอง ไม่ว่าจะเป็นเสียงอีสาน หมอลำนามวิหค ระเบียบวาทะศิลป์ เป็นต้น รวมทั้งการแสดงที่เปลี่ยนจากแค่เรื่องงานบุญ งานบวช งานรื่นเริงประจำปี ผ้าป่ากฐิน ไปจนถึงเปิดวิกที่ต่างจังหวัด ไปจนถึงการแสดงที่เมืองนอก ตามร้านอาหารไทยไม่ว่าจะเป็นญี่ปุ่น ออสเตรเลีย เยอรมัน และอื่นๆ การไปแสดงในร้าน อาหาร ในผับตอนกลางคืน แล้วแต่เจ้าภาพจะจ้าง ที่ทำให้พื้นที่ของหมอลำขยายไปสู่ชนชั้นต่างๆในสังคมมากขึ้น

หมอลำในสมัยก่อน นำเสนอผลงานผ่านกระบวนการถ่ายหน้าเวที ถ่ายบันทึกการแสดงสดลงวีดีโอซีดี แต่ไม่มีใครเห็นวิถีชีวิตเบื้องหลัง กินนอนยังไง ซ้อมยังไง นอนที่ไหน อาบน้ำเข้าห้องน้ำยังไง เดินทางยังไง ตั้งเวทียังไง เวลา ไม่ได้แสดงหมอลำไปทำมาหากินอะไร เข่น ทำบั้งไฟแข่ง หาปลา ปลูกมัน เลี้ยงวัว ขายอาหารและอื่นๆ ทำให้มี content มี story นำเสนอที่หลากหลายและต่อเนื่อง และทำให้คนรู้เรื่องราวมากขึ้น ทุกคนในวงถ่ายเอง ไลฟ์สดเอง มีแฟนคลับของตัวเองทั้งในและต่างประเทศ

รวมทั้งการแตกตัวทางธุรกิจอื่นๆที่ขยายจากการแสดงหมอลำเพลินอย่างเดียวมาสู่การขายสินค้า กาแฟสะเดิด ครีมทาหน้า แบะอื่นๆ ที่เชื่อมโยงกับฐานของแฟนคลับ

ปัจจุบันโลกมันเปลี่ยนแปลงไปมาก สถานการณ์หรือภาวะวิกฤต อาจปิดโอกาสของใครหลายคน แต่ในขณะเดียวกันก็อาจสร้างโอกาสให้กับคนอีกหลายๆคน หรือการเตอบโตของกิจกรรทางธุรกิจบันเทิงหลายอย่าง ทำให้ผมนึกถึงงานวิจัยที่ตัวเองเคยทำกับอาจารย์พัฒนา กิตติอาษา และอาจารย์สุริยา สมุทคุปติ์ และทีมงานอื่นๆ ในเรื่องหมอลำซิ่ง ที่แตกต่างจากหมอลำในยุคปัจจุบัน ที่ขับเคลื่อนไปกับโลกของโซเชี่ยลมีเดีย ผู้นที่มีปฎิสัมพันธ์กับนพื้นที่ออนไลน์ ที่ไม่ใช่แค่ขอเพลง แต่นำเสนอหรือแนะนำเนื้อหา content ที่อยากให้ทำ แนะนำการแสดงบนเวที และอื่นๆ เพื่อพัฒนาและสืบสานผศิลปะพื้นบ้านรวมทั้งสร้างความสุขให้กับผู้ชมในสถานการณ์โควิด

“ข่อยติดตามเบิ่งเจ้าอยู่เด้อ พอได้หัวนำหมู่เจ้าอยู่ ช่องหมู่เจ้าให้ข่อยคลายเครียดทุกมื้อ”

จากผมเอฟซีคนหนึ่ง...