Public Anthropology

มานุษยวิทยาว่าด้วยการสูญหาย (An Anthropology of Disappearance) การศึกษาประเด็นนี้มีงานของนักมานุษยวิทยาที่น่าสนใจหลายท่าน โดยเฉพาะนักมานุษยวิทยาที่อยู่ในบริบทของประเทศที่ถูกกดขี่ และมีประสบการณ์ที่ถูกดขี่ และสัมผัสกับการสูญหายของผู้คนในวัฒนธรรมของตัวเอง อาทิเช่น Laura Huttunen เป็นศาสตราจารย์ด้านมานุษยวิทยาสังคมที่มหาวิทยาลัย Tampere ประเทศฟินแลนด์ ในปี 2556-2557 เธอดำเนินโครงการที่มุ่งเน้นไปที่คำถามเกี่ยวกับบุคคลสูญหายและหายตัวไปในบอสเนีย-เฮอร์เซโกวีนา ในปี 2561-2565 เธอเป็นผู้นำโครงการวิจัยที่มุ่งเน้นไปที่การหายตัวไปในบริบทการย้ายถิ่น หนังสือ An Anthropology of Disappearance โดย Laura Huttunen สำรวจปรากฏการณ์ของการหายตัวไปในบริบททางสังคมและวัฒนธรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกรณีที่เกี่ยวข้องกับความขัดแย้ง การบังคับหายตัว และความรุนแรงทางการเมือง หนังสือเล่มนี้นำเสนอกรณีศึกษาจากสถานการณ์ต่าง ๆ เช่น สงคราม การกดขี่ทางการเมือง และการอพยพย้ายถิ่นฐาน โดยวิเคราะห์ว่าการหายตัวไปส่งผลกระทบต่อครอบครัว ชุมชน และสังคมอย่างไร สิ่งที่น่าสนใจคือ Huttunen นำเสนอแนวคิดว่าการหายตัวไ...

แนวคิด Anthropology of Food คือการศึกษาอาหารในบริบททางวัฒนธรรม สังคม เศรษฐกิจ และการเมือง โดยเน้นความเข้าใจว่าอาหารไม่ได้เป็นเพียงสิ่งที่รับประทานเพื่อการยังชีพเท่านั้น แต่ยังเป็นส่วนสำคัญที่สะท้อนถึงวิถีชีวิต ความเชื่อ ประวัติศาสตร์ และความสัมพันธ์ของผู้คนในสังคม โดยสาระสำคัญของ Anthropology of Food คือ 1. วัฒนธรรมอาหาร (Food Culture) การศึกษาว่าอาหารมีบทบาทอย่างไรในการกำหนดและสะท้อนอัตลักษณ์ของกลุ่มคน รวมถึงวิธีที่อาหารถูกใช้เพื่อสร้างความหมายและการแสดงออกทางวัฒนธรรม 2. การแลกเปลี่ยนทางสังคม (Social Exchange) อาหารมักเป็นส่วนหนึ่งของการแลกเปลี่ยนทางสังคม เช่น การแบ่งปันอาหารในครอบครัวหรือชุมชน ซึ่งช่วยสร้างและรักษาความสัมพันธ์ระหว่างผู้คน 3. อำนาจและการเมือง (Power and Politics) การศึกษาอาหารสามารถเปิดเผยโครงสร้างอำนาจและความไม่เท่าเทียมในสังคม เช่น การควบคุมทรัพยากรอาหาร การเข้าถึงอาหารที่ไม่เท่าเทียมกัน และการเมืองของการผลิตและการบริโภคอาหาร 4. เศรษฐกิจและการบริโภค (Economy and Consumption) วิเคราะห์วิธีที่ระบบเศรษฐกิจมีผลต่อการผลิตและการบริโภคอาหาร และผลกระทบของระบบ...

งานเขียนนี้ตั้งใจสำรวจความหมายของ เจดีย์และลัทธิเจ้าวัดในโลกจินตนาการของชาวกะเหรี่ยง ซึ่งสะท้อนจักรวาลวิทยา ความหวังต่อพระศรีอริยะเมตไตรย์ และความเชื่อเรื่อง mìn laùng หรือผู้มีบุญผู้ปลดปล่อย เจดีย์ถูกสร้างจากวัสดุท้องถิ่น เช่น ไม้ ดิน ทราย ไผ่ และตั้งอยู่บนพื้นที่สูงหรือศูนย์กลางหมู่บ้าน ทำหน้าที่เป็นสัญลักษณ์ศักดิ์สิทธิ์ แหล่งรวมกิจกรรมศาสนา วัฒนธรรม และงานหัตถกรรม เจดีย์จึงเปรียบเหมือน “พิพิธภัณฑ์หมู่บ้าน” ที่หล่อเลี้ยงความฝัน ความหวัง และคุณค่าทางศีลธรรม การสร้างเจดีย์เชื่อมโยงกับความเชื่อจักรวาลวิทยาในหลายวัฒนธรรม ตั้งแต่คติพุทธ–ฮินดูที่มองภูเขาเป็นศูนย์กลางจักรวาล ไปจนถึงประเพณีล้านนาอย่างเจดีย์ทรายและตุงในเทศกาลสงกรานต์ ขณะเดียวกัน เจดีย์ของกะเหรี่ยงยังสัมพันธ์กับการเมือง การต่อสู้ และอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ เช่น กรณีในพม่าและไทย ที่ศาสนา–การเมือง–เศรษฐกิจผสานกัน แม้โลกาภิวัตน์และนโยบายรัฐทำให้บางหมู่บ้านสูญเสียพื้นที่ ความเชื่อ และเจดีย์ แต่ก็มีการฟื้นฟูพิธีกรรม เช่น ลู้บ่อง ในอุทัยธานีและกาญจนบุรี แสดงถึงความทรงจำทางสังคมและความพยายามรักษาอัตลักษณ์ของชาวกะเห...

มานุษยวิทยาด้านมืด (Dark Anthropology) จุดเริ่มต้นจากการประชุมเชิงปฏิบัติการที่ชื่อ “Dark Ethnography” มีวัตถุประสงค์เพื่อรวบรวมนักมานุษยวิทยาจากสาขาต่าง ๆ โดยมุ่งเน้นที่ความหมายเชิงระเบียบวิธีและเชิงทฤษฎี และความท้าทายในการทำงานด้านชาติพันธุ์กับผู้คนซึ่งจัดอยู่ในประเภท 'อาชญากร' 'ผู้กระทำความผิด' 'กลุ่มหัวรุนแรงที่ติดอาวุธ' หรือ 'ผู้ก่อการร้าย' และ ที่นักมานุษยวิทยา “ไม่จำเป็นต้องชอบ” (Bangstad 2017) Sherry Ortner ได้แนะนำคำว่า "มานุษยวิทยาแห่งความมืดมน" สำหรับ "มานุษยวิทยาที่เน้นมิติที่รุนแรงและโหดร้ายของประสบการณ์ของมนุษย์ ตลอดจนสภาพโครงสร้างและประวัติศาสตร์ที่ก่อให้เกิดสิ่งเหล่านี้" (Ortner, 2016, 49). Ortner กล่าวถึง "มานุษยวิทยาแห่งความมืด" ที่เชื่อมโยงกับลัทธิเสรีนิยมใหม่ที่เป็นแรงผลักดันทางโครงสร้างที่ส่งผลต่อชีวิตประจำวันและประสบการณ์ของผู้คน และมองว่าเป็นภาวะของการต่อต้านหรือตรงกันข้ามกับ "มานุษยวิทยาแห่งความดี"(the anthropology of the good ) ที่สะท้อนการแทรกแซงและกัดเซาะของเชอร์รี่ ออร์ทเนอร์ ที่ท...

เวทมนตร์ขาวและเวทมนตร์ดำ : ความเชื่อ ประสบการณ์ และการจัดการความไม่แน่นอน ในเศรษฐกิจสมัยใหม่ แม็กซ์ เวเบอร์ (Max Weber) ใช้คำว่า เวทมนตร์ (Magic) เพื่ออธิบายการกระทำเชิงศาสนาที่ผู้คนเชื่อว่ามีประสิทธิผลในตัวเอง แม้ผลนั้นจะไม่สามารถพิสูจน์เชิงประจักษ์ได้ ขณะที่บรอนิสลาฟ มาลินอฟสกี้ (Bronislaw Malinowski) ให้นิยามเวทมนตร์ว่าเป็น “การใช้วิธีเหนือธรรมชาติ (supernatural means)” เพื่อบรรลุผลบางอย่าง โดยแยกเวทมนตร์ออกจากศาสนา มนตร์ขาว (White Magic) มักถูกใช้เพื่อประโยชน์ส่วนรวม เช่น พิธีกรรมเพื่อความอุดมสมบูรณ์ของพืชผล ความสำเร็จในการล่าสัตว์ หรือการรักษาโรค ตัวอย่างเช่น หมอผีในหมู่ Juang แห่งโอริสสา หรือเวทมนตร์การตกปลาของชาวเกาะ Trobriand ที่ใช้เฉพาะเมื่อต้องออกทะเลลึกที่มีความเสี่ยงสูง ต่างจากการตกปลาน้ำจืดซึ่งไม่ต้องใช้เวทมนตร์แต่อย่างใด มนตร์ดำ (Black Magic) กลับถูกเชื่อมโยงกับอันตราย ความเจ็บป่วย และความตาย ตัวอย่างเช่น คาถาสาปแช่งหรือ “ดวงตาปีศาจ” (evil eye) ที่เชื่อกันว่าสามารถทำลายผู้อื่นได้โดยไม่ตั้งใจ บางสังคม เช่น Dobuans แห่งแปซิฟิกตะวันตก กลับใช้มนตร์ดำในเชิ...