การอธิบายการดื่มแอลกอฮอล์ ผ่านแนวคิดปรากฏการณ์วิทยา โดย นัฐวุฒิ สิงห์กุล

เริ่มจากคำถามว่า เราจะอธิบายการดื่มแอลกอฮอลล์ผ่านแนวคิด Phenomenology และ lived experience ของผู้ดื่มอย่างไร ในฐานะที่ผมเป็นนักมานุษยวิทยา และเรียนวิชาทางมานุษยวิทยาการแแพทย์ จิตวิทยาสุขภาพ เศรษฐศาสตร์สุขภาพ สิ่งหนึ่งที่ที่ถูกสอนนอกจากทำความเข้าใจมนุษย์แล้ว ก็คือการหาแนวทางแก้ปัญหาจากความเข้าใจนั้น Maurice Merleau-Ponty เสนอว่าการรับรู้เป็นประสบการณ์ที่เกิดขึ้นโดยตรงผ่านร่างกาย ซึ่งมีความสัมพันธ์อย่างลึกซึ้งกับโลกภายนอก การรับรู้ไม่ได้เกิดจากประสาทสัมผัสเพียงอย่างเดียว แต่เป็นผลลัพธ์ของการมีประสบการณ์ที่มีร่างกายในโลก หนังสือเล่มนี้ท้าทายแนวคิดทางปรัชญาและจิตวิทยาที่มองว่าการรับรู้เป็นเพียงกระบวนการเชิงกล ทั้งนี้ Merleau-Ponty เน้นว่าร่างกายของเรามีบทบาทสำคัญในทุกแง่มุมของการรับรู้และการมีตัวตนในโลก เมื่อเราการมองปัญหาการดื่มแอลกอฮอล์ผ่านแนวความคิดของ Maurice Merleau-Ponty ในแนวคิดแบบ Phenomenology of Perception ผมว่าสามารถนำมาใช้อธิบายได้โดยเน้นที่การรับรู้ผ่านร่างกาย และความสัมพันธ์ระหว่างร่างกายกับโลก ซึ่งจะแตกต่างจากการมองปัญหาดื่มผ่านมุมมองทางชีววิทยาหรือจิตวิทยาแบบแยกส่วน การวิเคราะห์ปัญหาการดื่มจากการนำมุมมองของ Merleau-Ponty มาใช้มีดังนั้น 1. การดื่มเป็นการรับรู้แบบประสบการณ์โดยตรง การดื่มไม่ใช่แค่การรับสารแอลกอฮอล์เข้าสู่ร่างกายเพื่อสร้างผลกระทบทางเคมี แต่เป็นประสบการณ์ทางร่างกายที่เชื่อมโยงกับการมีตัวตนในโลก เช่น การดื่มในการสังสรรค์กับผู้อื่นเป็นการกระทำที่สัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมและสังคม การดื่มในบริบทนี้เป็นได้ทั้งประสบการณ์ทางร่างกายและสังคม โดยผู้ดื่มอาจไม่เพียงรับรู้ถึงการเปลี่ยนแปลงในร่างกาย เช่น การรู้สึกมึนเมา แต่ยังมีการรับรู้ถึงการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมและความสัมพันธ์กับคนรอบตัว ซึ่งเป็นการรวมตัวของการรับรู้ที่มีร่างกายเป็นสื่อกลาง 2. การดื่มและการเปลี่ยนแปลงของการรับรู้ เมื่อดื่มแอลกอฮอล์ การรับรู้ของร่างกายจะเปลี่ยนแปลง ซึ่งสามารถอธิบายผ่านมุมมองของ ร่างกายที่มีชีวิต (lived body) Merleau-Ponty อธิบายว่าร่างกายไม่ใช่แค่เครื่องมือที่ถูกควบคุมโดยจิต แต่เป็นสิ่งที่มีปฏิสัมพันธ์กับโลก การดื่มแอลกอฮอล์ทำให้ร่างกายรู้สึกต่างจากเดิม เช่น ความสามารถในการเคลื่อนไหว หรือการรับรู้ความลึกและพื้นที่อาจบิดเบือนไป ซึ่งการเปลี่ยนแปลงเหล่านี้เป็นผลมาจากการดื่มในฐานะประสบการณ์ร่างกายไม่ใช่เพียงแค่กระบวนการทางชีวเคมี ดังนั้นการดื่มทำให้การเคลื่อนไหวหรือปฏิสัมพันธ์กับวัตถุรอบตัวเปลี่ยนไป เช่น ความสามารถในการขับรถหรือลำดับท่าทางในการทำสิ่งต่าง ๆ 3. บริบททางสังคมและร่างกายต่อการรับรู้ ปัญหาการดื่มมักเชื่อมโยงกับบริบททางสังคม เช่น การดื่มเพื่อเข้าสังคม การดื่มเพื่อคลายเครียด หรือการดื่มในสถานการณ์ทางวัฒนธรรมบางอย่าง Merleau-Ponty อธิบายว่าร่างกายไม่สามารถแยกออกจากบริบททางสังคมได้ การดื่มในลักษณะนี้จึงเป็นการรับรู้และตอบสนองต่อโลกที่สัมพันธ์กับคนรอบข้าง ไม่ว่าจะเป็นความกดดันทางสังคม หรือการสร้างตัวตนผ่านพฤติกรรมการดื่ม ตัวอย่างเช่น ในบางวัฒนธรรม การดื่มอาจมีบทบาทในการสร้างความสัมพันธ์ทางสังคม เมื่อบุคคลดื่มกับเพื่อนหรือครอบครัว ร่างกายรับรู้ถึงความเป็นกลุ่มก้อน และการดื่มกลายเป็นส่วนหนึ่งของการแสดงออกถึงความเชื่อมโยงกับผู้อื่น 4. การหลีกหนีจากโลกผ่านการดื่ม Merleau-Ponty กล่าวถึงแนวคิดเรื่องการที่ร่างกายมีปฏิสัมพันธ์กับโลก แต่ในกรณีของปัญหาการดื่มแอลกอฮอล์ บางครั้งการดื่มเป็นวิธีที่บุคคลใช้ในการ หลีกหนีจากความเป็นจริงหรือการรับรู้โลกตามปกติ เมื่อคนดื่มแอลกอฮอล์เพื่อหลีกหนีจากปัญหา ความสัมพันธ์ระหว่างร่างกายกับโลกจะเปลี่ยนไป โดยร่างกายพยายามสร้างโลกทางเลือก ผ่านการรับรู้ที่ผิดเพี้ยนหรือบิดเบี้ยว ดังเช่น การดื่มมากเกินไปทำให้บุคคลรู้สึกว่าเขาหรือเธอสามารถหลีกหนีจากความรับผิดชอบหรือปัญหาต่าง ๆ ในชีวิตได้ชั่วคราว ซึ่งเป็นการบิดเบือนการรับรู้ในลักษณะที่ร่างกายไม่ได้ปฏิสัมพันธ์กับโลกภายนอกอย่างเต็มที 5. การฟื้นฟูสภาพร่างกายและการกลับสู่การรับรู้ปกติ หลังจากการดื่มหนัก บุคคลอาจประสบกับอาการเมาค้าง ซึ่งเป็นสภาวะที่ร่างกายกำลังปรับตัวกลับสู่ภาวะปกติ ซึ่งกระบวนการนี้สามารถอธิบายได้ว่าเป็นการคืนค่าความสัมพันธ์ระหว่างร่างกายกับโลก เมื่อร่างกายฟื้นตัวจากผลกระทบของแอลกอฮอล์ การรับรู้ถึงโลกและการมีตัวตนในสังคมจะกลับมาเหมือนเดิม แต่ในช่วงเวลานี้ บุคคลอาจรู้สึกถึงความไม่สมดุล เช่น การเคลื่อนไหวที่ลำบาก หรือความสามารถในการรับรู้ที่ช้าลง โดยการฟื้นตัวนี้แสดงให้เห็นว่าร่างกายและการรับรู้มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกัน และเมื่อร่างกายได้รับผลกระทบจากแอลกอฮอล์ การรับรู้ของเราจะบิดเบือนไปจนกว่าร่างกายจะสามารถปรับตัวกลับสู่ภาวะปกติ สรุปได้ว่า การมองปัญหาการดื่มแอลกอฮอล์จากแนวความคิดของ Merleau-Ponty ทำให้เราเห็นว่าการดื่มไม่ใช่เพียงแค่การบริโภคสารเคมี แต่เป็นประสบการณ์ทางร่างกายที่มีความสัมพันธ์กับการรับรู้ของเราในโลก การดื่มเป็นทั้งประสบการณ์ทางสังคมและส่วนตัวที่เชื่อมโยงกับความสัมพันธ์ระหว่างร่างกายและสิ่งแวดล้อม การวิเคราะห์ปัญหาการดื่มในลักษณะนี้ช่วยให้เราเข้าใจว่า ร่างกายและการรับรู้ เป็นศูนย์กลางของการดำเนินชีวิตของมนุษย์ และผลกระทบของการดื่มเกี่ยวข้องกับการบิดเบือนของประสบการณ์การดำรงอยู่ในโลก….