Ecosophy ภูมิปัญญานิเวศวิทยา ของ Felix Guattari โดย นัฐวุฒิ สิงห์กุล

Ecosophy (หรือ ภูมิปัญญานิเวศวิทยา) เป็นแนวคิดที่ผสานปรัชญาและนิเวศวิทยาเข้าด้วยกัน โดยมุ่งเน้นการพิจารณาความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ ธรรมชาติ และโลกในภาพรวม แนวคิดนี้เกิดขึ้นเพื่อตอบสนองต่อปัญหาสิ่งแวดล้อมและวิกฤตทางนิเวศน์ที่เกิดจากกิจกรรมของมนุษย์ โดยพยายามสร้างกรอบความคิดที่สามารถแก้ไขปัญหานี้ได้ในเชิงลึก ทั้งในระดับบุคคล สังคม และระบบนิเวศ ดังนั้น“Ecosophy” (ภูมิปัญญานิเวศวิทยา) ซึ่งหมายถึงการคิดและปฏิบัติอย่างบูรณาการในทุกมิติ โดยดเฉพาะมิติทางสังคม ทางจิตวิญญาณ และสิ่งแวดล้อม “It is the relationship between subjectivity and its exteriority – be it social, animal, vegetable, cosmic – that constitutes the foundation of an authentic ecology. ” Guattari เน้นว่าความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับโลกภายนอก (ทั้งในมิติทางสังคมและธรรมชาติ) เป็นพื้นฐานของนิเวศที่แท้จริง “Integrated world capitalism tends to reduce the three ecologies to a single dimension – the profit-driven exploitation of resources.” ระบบทุนนิยมแบบรวมศูนย์ทำลายความสมดุลของสามมิติ โดยมุ่งเน้นแต่ผลกำไร The earth is undergoing a period of intense techno-scientific transformations. These should not be reduced to their techno-economic aspect but should be rethought in terms of their impact on society, culture, and subjectivity.” Guattari กล่าวว่าความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีควรพิจารณาในแง่มุมที่ลึกซึ้งกว่าเศรษฐกิจ เช่น ผลกระทบต่อสังคม วัฒนธรรม และจิตใจ หนังสือ “The Three Ecologies” (1989) ของ Félix Guattari เป็นงานเขียนที่สำคัญในเชิงปรัชญาและสังคมศาสตร์ โดย Guattari เสนอแนวคิดว่าปัญหาสิ่งแวดล้อมไม่สามารถแยกออกจากปัญหาทางจิตใจและสังคมได้ หนังสือเล่มนี้ชี้ให้เห็นถึงความจำเป็นในการสร้าง “ระบบนิเวศ” ใหม่ในสามมิติหลัก ซึ่งเป็นการแก้ไขปัญหาเชิงองค์รวม Félix Guattari ได้นำเสนอแนวคิด Ecosophy ในมุมมองของ Three Ecologies (นิเวศสามมิติ) ซึ่งมุ่งเน้นความสัมพันธ์ในสามมิติ ได้แก่ นิเวศภายใน (Inner Ecology หรือ Mental Ecology)) ความสมดุลทางจิตใจและอารมณ์ของมนุษย์ เป็นแนวคิดว่าด้วยจิตใจของมนุษย์ การรับรู้ และวิธีที่บุคคลเข้าใจตนเองและโลก ที่เชื่อมโยงกับปัญหาเช่นความโดดเดี่ยวและการบริโภคที่เกินจำเป็นสะท้อนถึงความเสื่อมของ “จิตวิญญาณ” Guattar ยังพูดถึงผลกระทบของ การโฆษณาและสื่อมวลชน ที่ทำให้ผู้คนบริโภคเกินความจำเป็น ซึ่งเชื่อมโยงกับปัญหาความขัดแย้งทางจิตใจ นิเวศทางสังคม (Social Ecology) ความสัมพันธ์ในสังคมและระบบการเมือง ดังนั้นระบบทุนนิยมแบบโลกาภิวัตน์สร้างความไม่เท่าเทียมและกดขี่ Guattari ยกตัวอย่างว่า การตัดไม้ทำลายป่า ในมิติสิ่งแวดล้อม ไม่ได้เป็นเพียงปัญหาธรรมชาติที่ถูกทำลาย แต่ยังส่งผลต่อชุมชนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่นั้น (นิเวศสังคม) และวิธีที่คนในพื้นที่รับมือกับการสูญเสียทางวัฒนธรรมและจิตใจ (นิเวศภายใน) นิเวศสิ่งแวดล้อม (Environmental Ecology) ความสัมพันธ์กับธรรมชาติและระบบนิเวศ ดังนั้นการทำลายสิ่งแวดล้อมนั้นเกิดจากระบบทุนนิยมที่มุ่งเน้นผลกำไรเพียงอย่างเดียว Guattari เชื่อว่าการแก้ไขปัญหาสิ่งแวดล้อมต้องรวมถึงการแก้ปัญหาในด้านจิตใจและสังคม ดังเช่น การแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อม เช่น การปลูกป่าหรือการฟื้นฟูธรรมชาติ ควรรวมถึงการสร้างความเข้าใจทางสังคมและการดูแลจิตใจของผู้ที่ได้รับผลกระทบ หรือการปฏิรูปสังคมต้องมองข้ามมิติทางเศรษฐกิจ และสร้างความยั่งยืนทั้งในด้านวัฒนธรรมและจิตวิทยาของผู้คน หลักการสำคัญของ Ecosophy 1. Holism มองโลกและธรรมชาติในมุมมององค์รวม (Holistic View 2. Interconnectedness ยอมรับว่าทุกสิ่งเชื่อมโยงถึงกันอย่างซับซ้อน 3. Ethic สร้างจริยธรรมที่เคารพและให้ความสำคัญต่อธรรมชาติ 4. Sustainability มุ่งเน้นการใช้ทรัพยากรอย่างยั่งยืน